Avrupa’da Sanayi Devrimi’nin kendini gösterdiği bir dönemde, Rusya’yı yenileşme ve çağdaşlaşma yoluna sokan Büyük Petro’nun çabaları çok geçmeden sonuçlarını vermeye başlamış, yarım asır geçmeden Rusya’yı Avrupa’nın büyük güçleri arasına sokmuştur. Sanayi Devrimi’nin simgesi olan buhar gücünün deniz ve kara taşımacılığında kullanılması yönünde Rusya’nın gösterdiği kararlılık, Rusya’nın yükselişindeki en temel saiklerden birisidir. Rusya, Avrupa devletleri özellikle İngiltere ile giriştiği rekabette bu kararlılığını gösterebileceği bir alan olarak gördüğü; demir yolu ve buharlı gemi teknolojilerini ülkeye getirme konusunda, Batı’yı şaşırtacak büyük hedefler ortaya koymuş ve bunları gerçekleştirmiştir. Ruslar, ilk demiryolunu 1837 yılında Rus yenileşmesinin vitrini kabul edilen St. Petersburg–Tsarskoye Selo arasında döşemiş, 1856 yılında sona eren Kırım Harbi’nin ardından da Rus Vapur ve Ticaret Kumpanyası ile altyapı yatırımlarındaki iddialarını devam ettirmişlerdir.

1880’de yapımına başlayıp 1888’de tamamladıkları Hazar Ötesi Demiryolu da Rusların büyük girişiminin en önemli ayaklarından birini teşkil etmektedir. Ruslar, ilerleyen dönemde hedeflerini daha da büyüterek 1891-1916 yılları arasında uzunluğu on bin kilometreyi bulan Trans Sibirya hattını başarıyla tamamlayacaklardır. Bu dönemin başat gücü İngiltere ise rakibi Rusya’nın tüm girişimlerini yakından takip etmiştir.  Bu ilginin bir ürünü olan bu kitap, Orta Asya Demiryolu’nun 1888 Mayıs’ında Semerkant’taki açılışına katılan İngiliz gazeteci George Dobson’un yakın gözlemleri ve notlarını içermektedir. Orta Asya konusunda kıymetli çalışma ve çevirileriyle tanınan Resul Şahsi tarafından dilimize kazandırılan eser, Rusların Orta Asya’yı askerî, iktisadî ve siyasî nüfuzlarına alma sürecine ışık tutması yanında dönemin toplumsal ve kültürel hayatını anlamamıza da yardım edecek çok değerli bir kaynak olma özelliğini taşımaktadır.

Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu