İlk kez 1836 yılında yayımlanan beş perdelik komedi oyunu Müfettiş, Çarlık Rusya’sındaki politik güç dengelerini ve insanların açgözlülüğünü masaya yatırır. Küçük bir taşranın önde gelen isimleri ve bürokratları, bir müfettişin teftişe geleceği haberini alırlar. Karşılaştıkları iyi giyimli, genç bir memurun bekledikleri misafir olduğunu varsayarak yolsuzluklarının üstünü kapatma çalışırlar ve bu gizemli adamın beğenisini kazanmak uğruna birbirleriyle yarışa girerler.

Düşük rütbeli, sorumsuz, umursamaz, kumarbaz ve çapkın genç memursa bu yanlış anlaşılmayı kendi çıkarları için kullanmakta tereddüt etmeyecektir.