Mezhepler Tarihi, Hz. Peygamber'in ölümünden sonra meydana gelen toplumsal değişimin sonucunda dini ve siyasi gayelerle vücut bulmuş İslam düşünce ekollerini incelemek üzere doğan bir bilimdir. İslam bilim tarihinde konuları, sorunları ve kendine özgü yöntemleriyle bağımsız bir disiplin olarak yerini aldı.

Bu bilimin temelleri, kendi görüşlerini açıklamak, yaymak ve muhaliflerinin eleştirilerine cevap vermek için makaleler veya kitapçıklar yazan fıkra mensuplarınca atıldı. Daha sonra bütün siyasi ve itikadi zümreleşmeleri, teşekkül süreçlerini, tarihçelerini, fikirlerini inançlarını, mensuplarını ve yayıldığı bölgeleri ele alan bilimsel hüviyete kavuştu.