Hanbelî mezhebinin ortaya çıkışı ve gelişimi, büyük ölçüde Mihne olaylarıyla şekillenmiştir. Mihne süreci sonrasında siyasi desteği arkasına alarak varlığını günümüze kadar sürdüren önemli ekoller arasında yer almıştır. Ancak, diğer mezheplerde olduğu gibi, Hanbelî mezhebi de tarihsel süreç içerisinde mezhebî kimliğinde bazı değişimler yaşamıştır.Mezhebin ilk dönemlerinde kelâmî meselelerde katı bir tutum benimseyen Hanbelîler, zamanla toplumsal ve entelektüel koşulların değişimine paralel olarak kelâm ilmine ve kelâmcılara karşı daha esnek bir yaklaşım sergilemeye başlamıştır.

Hicri dördüncü yüzyıldan itibaren, mezhebin genel karakteristik yapısına aykırı görülebilecek farklı yorum ve yaklaşımlar, bazı önde gelen âlimler tarafından savunulmaya başlanmıştır. Bu âlimlerin kelâmî konulardaki görüşlerinde Eş‘arî ekolünün önemli bir etkisi olduğu gözlemlenmektedir.