Bilmelisin ki, bu madde âleminde olan görüntüler hayâl ve gölgeden ibârettir. Buna sakın ve asla meyl ve iltifat etme! Bir âlemin hâli bir üst âleme intikâl etmeyince bilinmez. Bu âlemin hayâl olduğunu, Hakk’ın âlemleri sana keşf olduğu zaman anlayabilirsin. Çalış ki, bilesin. Hakk’ın en büyük nimetine ancak çalışanlar erişebilir.

Şimdi sen eğer Hak tâlibi ve sâdıklarından isen, gönül evini Hakk’ın mâsivâsından koruyup ağyâra yol vermemelisin! Dâimâ Hak’tan âgâh ve Hakk’a âgâh olmalısın! Ancak bu şekilde ilâhî maârifin sultânı olabilirsin.

Ey ilâhî tecellîlere râgıp Hak tâlibi; sana, seyr ü sülûkumuzu, mürşidimizden nasıl gördüysek; vicdanımızda ve zevkimizde nasıl yaşadıysak, bütün makâmlar kalbimizde nasıl zuhûr ettiyse, bunları olduğu gibi anlatmaya çalıştık. Yazdıklarımız, kalbimizde zuhûr ettiği gibi edâ olundu.

*

Halvetî erenlerinden Safranbolulu Mehmed Emin Efendi’nin kaleme aldığı Âşıklara Ayna ve Terâzi, tasavvufî eğitim sürecini çok iyi anlatan eserlerden biridir. Eserde, manevî seferler ve makâmlar üzerine önemli bilgiler verilmekte, seyr ü sülûk tecrübî bilgilerden yola çıkılarak izah edilmektedir.