Kenneth M. Setton’un “Papalık ve Doğu, Haçlıların Selçuklular ve Osmanlılarla Mücadelesi (1204-1571)” adıyla yayınladığımız eseri, Türklerin Avrupa’ya XV ve XVI. yüzyıllardaki derin tesirini anlatan hâlâ en başarılı ve en ayrıntılı çalışmadır. Setton’a göre “Türk İmparatorluğu” asrını başlatan en önemli hâdise İstanbul’un fethidir. Türklerin Batı yönündeki durdurulamayan ilerlemesi Setton’un eserinin en temel konusudur. Setton’a göre, XVI. yüzyıl “Türk Yüzyılıdır”. 

Setton, Katolik ve Ortodoks dünyası arasındaki kadim bölünmelerin, Katolik-Protestan kavgalarının her zaman Türk gücüyle irtibatlı olduğunu vurgular. Papa seçilirken dahi en ciddi tartışma konularından biri Türk meselesi olmuştur. Papalar, Türk tehlikesine karşı Hıristiyan dünyasını birleştirmeye gayret etmiş, Türk tehdidini en az dini ve siyasi bölünmeler kadar tehlikeli görmüşlerdir. Her fırsatta bu tehdidi ortadan kaldırmak için asırlarca planlar ve projeler hazırlatmışlardır. Setton’un çalışmasının en önemli taraflarından biri de “Türk tehlikesine” karşı papaların, büyük bir kısmı başarısız olan veya kâğıt üzerinde kalan bu planlarını bütün ayrıntılarıyla ele almasıdır. Günümüze kadar bu kadar ayrıntılı ve tamamen ana kaynaklara dayalı olarak konuyu böylesine doyurucu bir şekilde inceleyen başka bir çalışma daha kaleme alınmamıştır.

Setton, Vatikan Gizli Arşivi’ndeki Latince ve Venedik Arşivlerindeki İtalyanca kaynakları en iyi kullanan araştırmacıların başında gelir. En büyük Osmanlı tarihçisi merhum Halil İnalcık’ın bile başucu kaynaklarından olan Setton’un “Papalık ve Doğu” adlı külliyatı Türkün, Avrupa’yı nasıl birçok manada inşa eden temel yapı taşı olduğunu merak edenlerin muhakkak okuması gerekli bir çalışmadır.

Prof. Dr. Erhan Afyoncu